- Wsłuchaj się w istotne treści, przekazywane w czasie rozmowy.
- Staraj się wyobrazić sobie jak badany widzi i przeżywa sprawy, o których mówi.
- Potwierdzaj własnymi słowami rozumienie zasadniczych treści rozmowy.
- Nie oceniaj, nie interpretuj, nie dawaj rad, nie wyciągaj informacji, które są potrzebne tylko tobie do sprawdzenia własnych hipotez na temat przekazywanych informacji.
- Sprawdź, dla kogo badany mówi – czy realizuje swój interes przedstawiając swoje problemy, czy mówi na twój użytek.
- Sprawdzaj na bieżąco, na czym jesteś skoncentrowany – na problemie czy na osobie. Nie szukaj na siłę problemów, one same się znajdą.
- Pomagając bądź otwarty na kontakt, pamiętając, że badany obserwuje ruchy, zachowanie. Słuchając postaraj się pamiętać, aby ręce trzymać z dala od twarzy.
- W sytuacjach kłótni, udowadniania, kto ma rację, obie strony są przegrane.
- W sytuacjach, gdy badany mówi zbyt dużo, a jego wypowiedziach trudno odnaleźć sens, postaraj się zachęcić go, aby swoje problemy opisał a następnie przedstawił na kolejnym spotkaniu.
W kontakcie należy wykorzystać:
- Umiejętność „dobrego” słuchania i rozumienia przedstawianych przez badanego trudnych dla siebie, a nawet czasem intymnych spraw.
- Umiejętność skutecznego przekazywania informacji – przedstawiania faktów, przywoływania argumentów itp.
- Dobre słuchanie oznacza przede wszystkim zadawanie pytań otwartych, które dając poczucie bezpieczeństwa i swobodę odpowiedzi rozmówcy, są podstawą dobrego kontaktu. Pytania zamknięte tworzymy zaczynając zdanie od słów: Jak, Jaki, Jaka, Co? Np. Jak zamierzasz rozwiązać tą sprawę?; Jakie widzisz rozwiązanie? Co chcesz zrobić w tej sprawie?
- Pytania zamknięte maja ograniczony zakres ilości wypowiedzi. Często zawierają słowo „Czy”. Można na nie odpowiedzieć przy pomocy jednego konkretnego zdania. Rozmowa może przypominać „przesłuchanie”. Np.: O której wrócisz do domu? Czy będziesz jadł obiad? Tak zadane pytania nie zachęcają badanego do rozwijania tematu, służą do ustaleniu konkretnych informacji, stosujemy je, gdy mamy mało czasu, chcemy szybko zorientować się w sytuacji np.: Tak czy nie? Kiedy? Gdzie? Ile? To czy tamto? itp.
- Skoncentruj się na osobie, która mówi do ciebie.
- Utrzymuj właściwą odległość do rozmówcy, utrzymuj kontakt wzrokowy, siedź spokojnie. Nie zmieniaj tematu, w który zaangażowany jest badany. Zwracaj uwagę na brzmienie głosu, mimikę, gestykulację. Postaraj się wyobrazić sobie, jakie znaczenie dla rozmówcy mają sprawy, o których mówi. Nie przerywaj jego wypowiedzi, traktuj go z szacunkiem.
- PARAFRAZOWANIE, które jest odtworzeniem własnymi słowami treści wypowiedzianych przez mówiącego. Ułatwia to i pogłębia kontakt i zrozumienie. Może zaczynać się od słów: Mówiłeś o….; Powiedziałeś, że…
- Parafraza nie jest formą wyciągania wniosków, stawiania hipotez, wyrażania ocen lub interpretacji. Jest odtworzeniem zapamiętanych treści.
- KLARYFIKACJA to uporządkowanie i uogó1nienie istotnych fragmentów wypowiedzi rozmówcy. Często realizowane jest w formie pytania. Stanowi kontynuację parafrazy, a czasem pełni rolę podsumowania wypowiedzi. Może zaczynać się od słów: Czy ja dobrze rozumiem, że…; Czy chcesz powiedzieć, że …; czy to znaczy, że ….
- Parafraza i klaryfikacja pozwala na sprawdzenie zrozumienia przez słuchającego treści wypowiedzi, pomagając sprawdzić trafność rozumienia wypowiedzi rozmówcy.
- Pytaj, gdy czegoś nie rozumiesz, ale nie wyciągaj z badanego informacji, o których nie chce mówić.
Dla podtrzymywania rozmowy wystarcza najczęściej delikatna zachęta, np. “Czy chciałbyś powiedzieć o tym coś więcej?” Nie ograniczamy rozmówcy zbędnymi pytaniami, szczegó1nie w sytuacji skomplikowanych fragmentów jego wypowiedzi.
- Nie oceniaj i nie dawaj rad.
Nie spiesz się z komentarzem, opinią czy dobrą radą, dopóki badany nie wypowie się do końca. Oceny i rady, przekazywane nawet w najlepszych intencjach, zwykle ograniczają swobodę wypowiedzi, najczęściej przeszkadzają w lepszym wyrażaniu istotnych treści
- Daj poznać osobie mówiącej jak ją rozumiesz.
Można to robić potwierdzającymi rozumienie ruchami głowy, gestami. Ważne jest sygnalizowanie własnymi słowami rozumienia przedstawianych spraw.
Opracowanie: Józef Spisacki na podstawie materiałów IPZ